زخم پای دیابتی از جمله مشکلات پای دیابتی است که ممکن است منجر به از دست دادن انگشت پا یا پا شود. در این مقاله ۱۶ راهکار ساده ولی مهم برای مراقبت و محافظت از پای دیابتی آمده است.

افراد دیابتی در معرض ابتلا به مشکلاتی در پا هستند که در اثر بالا بودن طولانی مدت قند خون به وجود می آیند. نوروپاتی دیابتی و بیماری عروق محیطی دو نوع عمده از مشکلات پا هستند که به وفور رخ داده و هر دوی آن ها می توانند عوارضی جدی به همراه داشته باشند.

دیابت بیماری است که سبب تولید ناکافی یا کاهش حساسیت به انسولین می شود. انسولین یک هورمون ضروری است که به سلول ها کمک می کند تا جهت تولید انرژی، قند را از خون جذب کنند. هنگامی که این فرایند به درستی انجام نشود، قند در گردش خون باقی مانده و مشکلاتی مرتبط با سلامتی فرد به وجود می آید.

وجود طولانی مدت قند در خون می تواند به بسیاری از نواحی بدن از جمله پا آسیب برساند. دیابت عامل بیش از ۵۰ درصد موارد قطع پا در دنیا می باشد.

در این مطلب، مشکلات پا را که می توانند در افراد مبتلا به دیابت کنترل نشده یا آن هایی که کنترل ضعیفی بر دیابت خود دارند رخ دهند، بررسی می کنیم. همچنین نحوه مدیریت این عوارض نیز بیان می شود.

مشکلات پا در افراد دیابتی

دو نوع عمده مشکلات پا در افراد دیابتی عبارتند از:

نوروپاتی دیابتی

نوروپاتی دیابتی می تواند پا را بی حس کرده و همچنین آگاهی نسبت به زخم ها، عفونت ها و تنگی کفش ها را کاهش دهد. دیابت با گذشت زمان می تواند آسیب عصبی ایجاد کند که به بی حس شدن پا منجر می گردد. این پدیده حس کردن اندام های انتهایی را برای افراد دیابتی دشوار می سازد. امکان دارد، این افراد تنگی کفش و آسیب آن را به پای خود احساس نکنند. این فقدان حس می تواند به افزایش خطر بریدگی، زخم شدن و تاول زدن منجر شود.

در صورتی که فرد برای عفونت خود، به دکتر متخصص نوروپاتی دیابتی مراجعه نکند و درمانی دریافت نکند، امکان بروز زخم یا حتی قانقاریا (گانگرن) به وجود می آید. اگر فرد به قانقاریا (گانگرن) مبتلا شود، ممکن است به قطع عضو نیاز پیدا کند.

بیماری عروق محیطی

دیابت باعث تغییراتی در عروق خونی از جمله شریان ها می شود. در بیماری عروق محیطی، رسوبات چربی عروق خارج از مغز و قلب را مسدود می کنند. این بیماری اغلب عروق خونرسانی کننده به اندام های انتهایی از جمله دست و پا را تحت تاثیر قرار داده و جریان خون آن ها را کاهش می دهد.

کاهش جریان خون می تواند به بروز درد و زخم هایی منجر شود که به آهستگی التیام می یابند. در صورتی که یک فرد به عفونتی شدید مبتلا شود، امکان دارد پزشک قطع عضو را به او پیشنهاد دهد.

پای دیابتی

دیابت ممکن است برای پاها بسیار خطرناک باشد. حتی یک بریدگی کوچک می تواند عواقب بسیار جدی در پی داشته باشد.

❇ دیابت می تواند باعث آسیب عصب ها شود و بنابراین حس را در پا از بین ببرد.

❇ دیابت همچنین می تواند جریان خون پاها را کم کند و در نتیجه ترمیم زخم را دشوار کرده و مانع مقاومت در برابر عفونت شود.

به دلایل فوق بیمار دیابتی ممکن است متوجه وجود یک جسم خارجی در کفش خود نشود و در نتیجه تاول یا زخم ایجاد گردد. این مساله می تواند منجر به بروز عفونت یا زخم غیرقابل ترمیم شود که ممکن است پا را در معرض قطع شدن قرار دهد.

علائم پای دیابتی

علائم پای دیابتی بسته به فرد متغیر بوده و امکان دارد به مشکل خاص او در آن زمان بستگی داشته باشد. با این حال، علائم می توانند شامل موارد زیر شوند:

• از دست دادن حس
• بی حسی یا احساس سوزن سوزن شدن
• بروز تاول ها یا زخم ها بدون احساس درد
• تغییر رنگ و دمای پوست
• زخم های دارا یا فاقد ترشحات
• احساس سوزش دردناک
• پدیدار شدن لکه (ناشی از ترشحات زخم)
  در صورت ابتلا به عفونت، امکان دارد برخی از علائم زیر احساس شوند:
• تب
• لرز
• قند خون غیر قبل کنترل (گاه غیر قابل کنتل بودن قند خون نشانه ی یک عفونت آشکار یا پنهان در بدن است)
• شوک (نشانه ی عفونت منتشر شده در بدن است)
• ⚠ توجه: تمامی افرادی که علائم عفونت را مخصوصا در ناحیه پای خود تجربه می کنند باید فورا به دنبال درمان باشند.

عوارض دیابت بر پا

اگر پای فرد در اثر یک زخم تشخیص داده نشده به قانقاریا مبتلا شود، امکان دارد پزشک قطع عضو را پیشنهاد دهد. نوروپاتی دیابتی و بیماری عروق محیطی، بیماری هایی جدی هستند که باید توسط پزشک به دقت پایش شوند. هر دوی این موارد سبب بروز عوارضی می شوند که اثراتی جدی و پیش رونده دارند. از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بروز زخم ها یا جراحات و درد روی پا که التیام نمی یابند.
• بروز عفونت هایی از جمله عفونت های پوستی، عفونت های استخوانی و آبسه ها
• قانقاریا: مرگ بافتی در اثر یک عفونت است.
• تغییر شکل پا
• پای شارکوت: در این اختلال در اثر تغییر شکل یا شکستن استخوان های پا، شکل پا تغییر می کند.

پای دیابتی

زمان مراجعه به پزشک برای پای دیابتی
افراد مبتلا به دیابت باید به عنوان بخشی از مراقبت خود به صورت منظم با پزشک ملاقات کنند. با این حال، تمامی افرادی که تغییرات زیر را مشاهده می کنند باید فورا به دنبال درمان باشند:

• تغییر در رنگ پوست پا
• ورم پای دیابتی
• تغییرات دمایی پا
• بروز زخم های مزمن در پا
• درد یا احساس گز گز در پا یا مچ آن
• رشد ناخن های انگشتان پا به درون بافت
• عفونت های قارچی پا
• خشکی و ترک بستن پوست پاشنه پا

درمان قطعی زخم پای دیابتی

درمان مشکلات پای دیابتی بسته به شدت مشکل متفاوت بوده و طیفی از گزینه های جراحی و غیر جراحی را شامل می شود.

درمان غیر جراحی

پزشک در ابتدا تلاش می کند تا بدون استفاده از جراحی مشکلات پای دیابتی را درمان کند. برخی از این قبیل روش ها شامل موارد زیر می شوند:

تمیز نگه داشتن و پانسمان کردن زخم ها

پوشیدن ابزار های ثابت کننده عضو (بریس) که از جمله آن ها می توان کفش های قالبی (بوت) یا گچ های تمام تماسی (Total contact cast) را نام برد.
پایش نزدیک هر گونه قانقاریای موجود بر روی پا تا هنگام افتادن. در این هنگام انگشتان پا به دلیل فقدان گردش خون خواهند افتاد.

درمان جراحی

هنگامی که درمان غیر جراحی مشکلات پای دیابتی را به طور موفقیت آمیزی درمان نمی کند، پزشک جراحی را در نظر می گیرد. گزینه های جراحی شامل موارد زیر می شوند:

برداشتن بافت مرده یا در حال مرگ

قطع عضو که از قطع یک انگشت تا بخش هایی از پا (مثلا از بالا یا زیر زانو) را شامل می شود.
اصلاح اختلال پای شارکوت به روش جراحی
بای پس یک شریان جهت درمان بیماری عروق محیطی که به بهبود جریان خون آن ناحیه کمک می کند.
جراحی درون عروقی به وسیله استنت گذاری که جهت باز نگه داشتن عروق خونی از ابزار های کوچکی استفاده می شود.
پیشگیری از زخم پای دیابتی
دیابت می تواند سبب بروز مشکلات جدی در پا شود که ممکن است به از دست دادن، تغییر شکل یا عفونی شدن پا منجر شود. با این حال، پیشگیری یا به حداقل رساندن بسیاری از این مشکلات برای فرد امکان پذیر است.

در حالی که کنترل قند خون با پیروی از برنامه های درمانی توصیه شده دیابت، بهترین راه برای پیشگیری از این مشکلات جدی است، خود مراقبتی و ملاقات منظم با پزشک نیز می تواند به پیشگیری از بروز این مشکلات کمک کند.

سیگار کشیدن در افراد دیابتی ریسک ابتلا به مسایل عروقی را چندین برابر بالا می برد، بنابراین توصیه جدی می شود که این افراد به هیچ عنوان سیگار نکشند.

دیابت چه نواحی از بدن را تحت تاثیر قرار می دهد؟
هنگامی که دیابت به خوبی کنترل نمی شود، عوارض طولانی مدتی به وجود می آیند که بسیاری از نواحی مختلف بدن را تحت تاثیر قرار می دهند. قند خون کنترل نشده می تواند سبب آسیب عروق خونی شود و این آسیب می تواند به بیماری قلبی عروقی، آسیب کلیوی، آسیب عصبی در اندام های انتهایی و مشکلات چشمی منتهی شود. همچنین، دیابت می تواند افراد را از نظر ابتلا به عفونت های پوستی بیشتر در معرض خطر قرار دهد.

مراقبت از زخم پای دیابتی
برای پیشگیری از مشکلات پای دیابتی از جمله زخم پای دیابتی که ممکن است منجر به از دست دادن انگشت پا، پا یا حتی ساق پا شوند توجه به توصیه های زیر بسیار مهم است:

مراقبت از پای دیابتی

۱- هر روز پای خود را بررسی کنید.

پاهای خود را از نظر وجود بریدگی ها، تاول ها، قرمزی، تورم و یا مشکلات ناخن مشاهده کنید. برای مشاهده دقیق کف پای خود از یک آیینه مقعر با بزرگنمایی استفاده کنید. اگر متوجه هرگونه مشکلی شدید با پزشک خود مشورت کنید.

۲- پای دیابتی را با آب ولرم بشویید.

پاهای خود را با شست و شوی روزانه تمیز نگه دارید. تنها از آب ولرم بدین منظور استفاده کنید و هرگز از آب گرم استفاده نکنید.

۳- پای خود را با ملایمت بشویید.

با پارچه نرم یا اسفنج نرم پاهای خود را بشویید. در هنگام خشک کردن پاها حوله را با خشونت و محکم به پاها نکشید. بین انگشتان را به دقت خشک کنید.

۴- پای خود را مرطوب نگه دارید.

روزانه از یک مرطوب کننده برای پاهای خود استفاده کنید تا مانع خشکی پوست و در نتیجه خارش و ترک خوردن پوست پاها شوید. ولی هرگز بین انگشتان را مرطوب نگه ندارید؛ زیرا می تواند منجر به بروز عفونت قارچی شود.

۵- ناخن های خود را با دقت کوتاه کنید.

ناخن ها را به صورت خط صاف کوتاه کنید و لبه های آن ها را گرد نکنید. ناخن ها را بیش از حد کوتاه نکنید، زیرا ممکن است باعث فرورفتن لبه های ناخن به درون پوست شود. اگر در مورد ناخن های خود نگرانی دارید با پزشک خود مشورت کنید.

۶- هرگز پینه ها و میخچه ها را خود درمانی نکنید.

حتما در این مورد به پزشک خود مراجعه کنید. خودسرانه از چسب میخچه و نظایر آن استفاده نکنید.

۷- استفاده از جوراب های تمیز

از جوراب های تمیز و خشک استفاده کنید و هر روز آنها را عوض کنید.

۸- استفاده از جوراب های مخصوص افراد دیابتی

این جوراب ها نرم تر از جوراب های معمولی هستند، کش ندارند، بالاتر از مچ پا می آیند و از الیافی ساخته می شوند که رطوبت را از پوست می زدایند.

۹- استفاده از جوراب در هنگام خواب

اگر پاهای شما هنگام خواب شبانگاهی احساس سردی می کنند، جوراب بپوشید. هرگز از بطری آب گرم یا کیسه آب گرم برای گرم کردن پاهای دیابتی خود هنگام خواب استفاده نکنید.

۱۰- قبل از پوشیدن کفش هایتان آنها را بتکانید و داخل آنها را لمس کنید.

به یاد داشته باشید که پاهای شما ممکن است نتوانند وجود یک سنگ ریزه یا سایر اجسام خارجی را در کفش حس کنند، بنابراین همیشه قبل از پوشیدن کفش به دقت درون آن را بازرسی کنید.

۱۱- پاهای خود را گرم و خشک نگه دارید.

نگذارید پاهایتان در برف یا باران خیس شوند. در فصل زمستان از جوراب و کفش گرم استفاده کنید.

۱۲- از ضد عرق برای کف پای خود استفاده کنید.

اگر دچار تعریق بیش از حد کف پاها هستید، استفاده از ضد عرق مفید است.

۱۳- هرگز با پاهای برهنه راه نروید

حتی در منزل هم پا برهنه راه نروید! همیشه از کفش یا دمپایی استفاده کنید. در غیر این صورت ممکن است روی جسمی پا بگذارید و دچار خراشیدگی یا بریدگی بشوید.

۱۴- دیابت خود را کنترل کنید.

سطح قندخون خود را کنترل کنید.

۱۵- سیگار و قلیان نکشید.

استعمال دخانیات باعث کم شدن جریان خون در پاها می شود که می تواند خطر ابتلا به زخم پای دیابتی را افزایش دهد.

۱۶- برای معاینه دوره ای پاهای خود مراجعه کنید.

ویزیت توسط پزشک متخصص ارتوپد و مچ پا به صورت منظم می تواند باعث پیشگیری از بروز عوارض دیابت در پا و در نتیجه زخم پای دیابتی شود.